Madax-Banaannida
Koonfur Afrika waxay soo martay marxalado kala duwan oo xornimo raadis ah:
31-kii Maajo 1910: Koonfur Afrika waxay ka xoroowday Ingiriiska iyada oo noqotay Midowga Koonfur Afrika (Union of South Africa). Inkastoo ay ahayd boqortooyo hoos timaadda Ingiriiska, haddana waxay heshay madax-bannaanida gudaha.
31-kii May 1961: Koonfur Afrika waxay noqotay jamhuuriyad madax-bannaan oo buuxda, markaas oo laga baxay nidaamkii boqortooyada iyo xukunkii Ingiriiska si rasmi ah.
27-kii Abriil 1994: Taariikhda ugu muhiimsan ee xornimada Koonfur Afrika waa 27-kii Abriil 1994, markaas oo la qabtay doorashooyinkii ugu horreeyay ee qof iyo cod ah ee loo dhan yahay. Doorashooyinkaas waxay soo afjareen nidaamkii midab-takoorka (Apartheid), waxaana madaxweyne noqday Nelson Mandela, oo ka mid ahaa halgamayaashii ugu waa weynaa ee dalka.
Sidaas darteed, inkastoo 1910 iyo 1961 ay yihiin taariikhaha xornimada siyaasadeed ee Koonfur Afrika, sanadkii 1994 ayaa loo aqoonsan yahay xornimada dhabta ah ee dadka oo dhan, iyada oo la soo afjaray nidaamkii midab-takoorka.
Khayraadka
Koonfur Afrika waa dal leh khayraad badan, kuwaas oo ay ka mid yihiin macdanta (dahab, dheeman, platinum, iyo chrome), dhul beereed, iyo xoolaha la dhaqdo. Dalka wuxuu leeyahay warshado xooggan oo dhaqaalaha iyo wax soo saarka dalka kaalin wayn ku leh.
Dadka
Koonfur Afrika waxay leedahay dad tiro ahaan ka badan 60 milyan oo qof, kuwaas oo ka kooban qowmiyado kala duwan sida Afrikaan, Midab, Indian, iyo qowmiyadda caddaanka ah. Luqadaha rasmiga ah waa 11, waxaana ugu caansan Afrikaans, Ingiriisi, Zulu, Xhosa, iyo Sotho.
Waxyaabaha uu Caanka Ku Yahay
Koonfur Afrika waxaa lagu yaqaannaa goobo soo jiidasho leh oo dalxiiska ku wacan sida Cape Town, Table Mountain, Kruger National Park, iyo Robben Island. Sidoo kale waxay caan ku tahay dhaqamada kala duwan, fanka, iyo ciyaaraha gaar ahaan kubadda cagta, rugbiga, iyo cricket-ka.
Dhaqaalaha
Koonfur Afrika waa dalka ugu dhaqaalaha weyn qaaradda Afrika (2024). Waxaa laga helaa warshadaha wax soo saarka macdanta, birta, baabuurta, iyo beeraha. Sidoo kale, waxaa heer sare ah adeegyada maaliyadda iyo ganacsiga.
Nidaamka Siyaasadeed
Koonfur Afrika waa jamhuuriyad leh nidaam dimuqraadi ah. Madaxweynaha waa madaxa dawladda iyo madaxa xukuumadda. Baarlamaanka wuxuu ka kooban yahay laba aqal, Golaha Qaranka iyo Golaha Wakiillada Gobollada.
Xisbiyada Siyaasadda
Waxaa ka jira xisbiyo badan, kuwaas oo ay ugu caansan yihiin:
- Xisbiga African National Congress (ANC)
- Xisbiga Democratic Alliance (DA)
- Xisbiga Economic Freedom Fighters (EFF)
Doorashooyinka
Doorashooyinka Koonfur Afrika waa kuwo xor iyo xalaal ah oo dhaca afar sano kasta. Doorashooyinka guud waxay shacabku soo doortaan xubnaha Golaha Qaranka, halka doorashooyinka degaanka ay soo doortaan wakiillada degaannada.
Diblomaasiyadda iyo Xariirka Caalamka
Koonfur Afrika waxay xiriir wanaagsan la leedahay dalal badan oo caalamka ah, waxayna xubin ka tahay ururro badan sida Qaramada Midoobay, Midowga Afrika, iyo BRICS.
Dalalka Dariska La Ah
Koonfur Afrika waxay xuduud la leedahay dalalka kala ah:
- Namibia
- Botswana
- Zimbabwe
- Mozambique
- Eswatini (Swaziland)
- Lesotho (oo ku dhexyaala Koonfur Afrika)
Madaxdii Dalka Soo Martay
- Nelson Mandela (1994-1999)
- Thabo Mbeki (1999-2008)
- Kgalema Motlanthe (2008-2009)
- Jacob Zuma (2009-2018)
- Cyril Ramaphosa (2018-ilaa hadda)
Lacagta Dalka
Lacagta rasmiga ah ee Koonfur Afrika waa Rand (ZAR).
Sidee Lagu Helaa Dhalashada Dalka
Dhalashada Koonfur Afrika waxaa lagu heli karaa qaabab kala duwan sida u dhalasho ahaan, guur ahaan, ama muwaadinimada kadib muddo degenaansho. Shuruudaha waxaa ka mid ah in qofku deggan yahay dalka muddo, inuu leeyahay hab-nololeed sugan, iyo inuu dhaqan geliyo sharciga dalka.
Dadkii La Diriray Guumeystihii
Dadka Koonfur Afrika waxay galeen halgan dheer oo looga soo horjeeday nidaamki midab takoorka (Apartheid). Halgamaaasha caanka ah waxaa ka mid ahaa:
- Nelson Mandela
- Oliver Tambo
- Walter Sisulu
- Albertina Sisulu
- Desmond Tutu
- Steve Biko
Kuwani waxay ahaayeen halgamayaal ka soo jeeda xisbiyada ANC iyo Pan Africanist Congress (PAC), iyo dhaqdhaqaaqyo kale oo badan oo ka shaqeeyay xoraynta dalka.
RaadPost